قبل از طرح چنین پرسشی شاید بهتر باشد که از خود بپرسیم: «آیا براستی مهمترین خرید زندگی ما خرید خانه است؟» اگر هنوز موفق به خرید خانه نشده اید، به احتمال زیاد همچنان در حال دست و پنجه نرم کردن با مشکلاتی همچون اسباب کشی، مبلغ زیاد رهن، هزینه بالای اجاره، سروکله زدن با صاحب خانه، تغییر سالانه ی مدرسه فرزندان و دیگر سختی ها و دغدغه های خاص اجاره نشینی هستید. اما این مشکلات، تنها معایب اجاره نشینی نیستند و خرید خانه به مراتب موضوعی مهم تر و اساسی تر از رفع این مشکلات است. هدف ما در این مقاله از «آسامید» ضمن پرداختن به اهمیت خرید خانه، پاسخ به پرسش های زیر است:
- مفهوم مسکن چیست؟
- چرا مسکن با سایر نیازهای ضروری ما تفاوت دارد؟
- موضوع مسکن در زندگی افراد تا چه اندازه دارای اهمیت است؟
- شاخص مسکن در سبد هزینه خانوار چیست و نرخ آن در ایران به چه میزان است؟
- چرا خرید مسکن باید اولین خرید ما باشد؟
تعریف مسکن
مسکن، مقوله ای گسترده و پیچیده است و نمی توان یک معنی مطلق یا تعریفی واحد برای آن ارائه نمود. اما در یک تعریف کلی، مسکن را می توان یک مکان فیزیکی و یک نیاز اولیه و بدون جایگزین به حساب آورد. در این سرپناه، برخی از نیازهای اولیه فرد یا خانواده مانند خوراک، استراحت و حفاظت در برابر شرایط محیطی و جوی تأمین می شود.
در یک جامعه شهرنشین، مسکن چیزی فراتر از یک واحد مسکونی قلمداد شده و در واقع کل محیط مسکونی را شامل می شود؛ به عبارت دیگر مسکن چیزی فراتر از یک سرپناه فیزیکی بوده و کلیه خدمات و تسهیلات همگانی و عمومی را برای بهتر زیستن در بر می گیرد.
تفاوت مسکن با سایر نیازهای ضروری
مسکن از جمله نیازهای ضروری هر انسان است که از اهمیت خاصی در زندگی فرد برخوردار است. بین نیاز ما به مسکن و سایر نیازهای ضروری ما تفاوت هایی وجود دارد که عبارتند از:
نیازی بدون جایگزین
برای سایر نیازهای ضروری انسان مانند خوراک و پوشاک، تنوع جایگزین وجود دارد، اما مسکن از این قاعده پیروی نمی کند.
ارزشی متفاوت و رو به افزایش
از نقطه نظر اقتصادی، ارزش مسکن بیش از سایر کالاها برآورد می شود، چراکه کالاهای دیگر مانند خوراک و پوشاک، کالاهای مصرفی هستند، اما مسکن کالایی سرمایه ای به شمار می آید که در واقع می تواند نقش یک پس انداز مطمئن و رو به افزایش را ایفاء کند.
با دوام اما پرهزینه
مسکن، یک کالای بادوام و البته پرهزینه است؛ یک ملک ممکن است به راحتی بیش از پنجاه سال عمر کند، اما هزینه تعمیر و نگهداری آن خیلی زیاد است و با کالاهای مصرفی عادی مانند ماشین، پوشاک و خوراک تفاوت چشمگیری دارد.
اهمیت مسکن در زندگی انسان
اساسی ترین نیازهای مادی انسان به سه دسته تقسیم می شوند؛ نیازهای زیستی، نیازهای اجتماعی و نیازهای اقتصادی.
مسکن در تامین هر کدام از این نیازها نقش ویژه ای دارد که در ادامه به توضیح آن ها می پردازیم.
تاثیر مسکن بر نیازهای زیستی
مسکن نیز مانند غذا، یک نیاز اساسی و زیستی به شمار می آید و می توان گفت که برخورداری از آن حق اجتماعی هر فرد در خانواده است.
مسکن علاوه بر این که باید به عنوان یک سرپناه مناسب از سلامت جانی ساکنین خود در برابر شرایط جوی مختلف و حوادث غیر منتظره مانند سیل، زلزله، آتش سوزی یا طوفان و سایر ناملایمات طبیعی محافظت کند، باید مأمن و مکانی مناسب برای کسب آرامش، حفظ سلامت روح و روان نیز باشد و در یک بیان کلی بتوان آن را به یک فرصت جغرافیایی سرشار از انرژی برای جاری کردن حس شادمانی در همه لحظات زندگی تبدیل نمود.
تاثیر مسکن بر نیازهای اقتصادی فردی
در گذشته، مسکن یک دارایی شخصی بود که از نظر اقتصادی یک کالای غیر تولیدی تلقی می شد. اما امروزه مسکن یک نوع سرمایه گذاری به شمار می آید که به خودی خود عاملی مهم و مطمئن در افزایش درآمد بوده و از این جهت دارای یک مفهوم اقتصادی است.
در حقیقت سودآورترین و مطمئن ترین حوزه سرمایه گذاری بخش خصوصی، سرمایه گذاری در حوزه زمین و مسکن است. وقتی تورم و نوسانات قیمتی، سایر سرمایه گذاری های اقتصادی را در معرض خطر قرار می دهد، خرید مسکن، علاوه بر اینکه یک تصمیم هوشمندانه برای حفاظت سرمایه از آسیب های ناشی از تورم به شمار می آید، یک فرصت عالی سرمایه گذاری برای افزایش درآمد خانواده نیز خواهد بود.
تاثیر مسکن بر نیازهای اقتصادی جامعه و کشور
احداث مسکن بخش قابل ملاحظه ای از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می دهد؛ بنابراین مسکن با ایجاد اشتغال برای تعداد زیادی از افراد جامعه و نیز گسترش و رونق بازار تولیدات داخلی، نه تنها بر اقتصاد فردی بلکه بر اقتصاد کشور و جامعه نیز تاثیر زیادی بر جای می گذارد.
با این توضیحات می توان گفت افزایش سرمایه گذاری در ساخت و ساز مسکن به افزایش تقاضا و در نتیجه افزایش اشتغال و رکود در این بخش به رکود در سایر بخشها منجر خواهد شد.
تاثیر مسکن بر نیازهای اجتماعی
کارکرد اصلی مسکن علاوه بر نقش آن به عنوان یک سرپناه، فراهم آوردن شرایط مطلوب برای همه افراد خانواده به منظور تحقق فعالیت های خانوادگی است. یکی از پیامدهای مثبت این امر ثبات و همبستگی خانواده است.
خانه، اولین فضای مرتبط با حضور انسان در این عالم است. همه ما اولین تجربه های ارتباطی خود با دیگران را در خانه یاد می گیریم؛ خانه در واقع سکوی پرتاب فرد به یک اجتماع بزرگتر است.
از دیگر مشکلات نبود مسکن می توان به پدیده های نابهنجار موجود در جامعه از قبیل کارتن خوابی، زاغه نشینی و معضلات حادتری همچون تکدی گری اشاره نمود.